Faydalı Bilgiler
Kalıpçılık hayatımızın her noktasında yer eden,fakat çoğumuzun farkına varmadığı endüstrinin temel taşıdır.
Çocukluğumuzda oynadığımız oyuncaklardan bilgisayarlara Ayakkabımızın tabanından elektrikli ve elektronik cihazlara tıbbi aletlerden otomobillere kadar akla gelebilecek her türlü endüstriyel ürünler ve tüketim malzemeleri önce sadece bir hayal olarak başlayan ve ürün tasarımına uzanan süreçten sonra kalıpçılar tarafından kalıpları yapılarak seri olarak üretilebilmektedir.
Bugün kullandığımız ve plastik,alüminyum,kompozit,sac metal den üretilmiş hayatımızı kolaylaştıran ürünleri tasarlayıp ilk olarak görme ve dokunma şansına sahip olan insanlar kalıp üretimi yapanlardır.Plastik,sac metal ve ekstruzyon kalıpları adı verilen ve benzer tekniklerle tasarlanıp üretilen kalıplar uygun makinelere bağlanarak milyonlarca adet üretim yapılabilmektedir.
Kalıp olmadan üretilen bir ürün şu anki piyasa fiyatından yüzlerce kat daha pahalıya mal olabilir ve üretilen her parçanın arasında farklılıklar oluşurdu.
Kalıp üretimi ileri teknoloji tecrübe ve emek gerektiren gerektiren bir iştir.
Dünyada daha kötüsü, daha ucuzu yapılamayacak hiçbir şey yoktur.
Satın almada sadece parasal yönü düşünen kişiler, bu tür malzeme üreticileri tarafından ömür boyu sömürülmeye mahkumdurlar.
Aşağıda amaca göre bazı kalıplama türlerini ve kalıp yaptırırken dikkat edilmesi gerekenlerle ilgili önerilerimizi okuyabilirsiniz.
KALIP ÇEŞİTLERİ
1) Plastik kalıpları
A) Plastik enjeksiyon kalıpları
Kullanım amacına göre en fazla plastik çeşitinin üretildiği kalıplardır.Enjeksiyon ocağı içinde eritilen plastik hammaddesi kalıbın içine yüksek basınçla enjekte edilir.Kalıbın içinde soğuyan plastik kalıbın şeklini alır.Bu işlemin süresi saniyelerle ölçülebilecek kadar kısa bir sürededir.Bu yöntemle çok hassas ölçülerde plastik parçalar üretilebilir.Uygunsuz ürünler tekrar geri dönüştürülüp şekillendirilebilir.
B) Termoset kalıbı
Bu tür kalıplarda enjeksiyon kalıplarından farklı olarak termoset ve kompozit plastikler yüksek ısı ve basınç altında pişirilerek kalıbın şeklini alması sağlanır.Üretim esnasında taşma çapakları oluşur bu çapaklar dolaplama zımparalama ve vibrasyon gibi işlemler uygulanarak temizlenir. Bu yöntemle şekillendirilen plastikler tekrar geri dönüştürülemez.Pişmiş ekmeğin tekrar un haline getirilememesi gibi.
Örnek ürünler :Bakalit elektrik malzemeleri,Melamin tabaklar,Kül tablaları Vs.
C) Termoform (Vakum) Kalıpları
Bu kalıplama yönteminde termoplastik grubuna giren plastiklerden üretilmiş levha ısıtılıp vakumla kalıbın üzerine emilerek ürünün formunu alması sağlanır.
D) Şisirme (Blow Mold) Kalıpları
Bu ürünlere en iyi örnek şişelerdir.Ergimiş plastik boru şeklinde ocaktan akarken.Kalıbın arasına hapsedilir ve bir noktadan içine basınçlı hava verilerek kalıbı içinde şişirilir.Kalıp içinde soğuyan plastik kalıbın şeklini alır.
E) Extrüzyon kalıbı
Extrüzyon ocağında eritilen plastik kalıp içinden sürekli olarak akıtılır ve kalıp çıkışında hava veya su ile soğutulur.Pencere kapı profilleri,hortumlar,kablolar vs.Bu yöntemle üretilir.
F)Rotasyon kalıbı
Rotasyon kalıpları sac veya alüminyum malzemeden yapılır.Kalıbın içine uygun miktarda plastik hammadde konularak sıcak odada ısıtılır.
Kalıp ekseni etrafında düşey ve yatay yönde uygun bir hızla döndürülür.Isınarak yumuşayan plastik oluşan merkezkaç kuvveti ile kalıbın dış cidarlarına doğru savrulur.Soğutulup kalıp açıldığında ürün alınır.Bu yöntemle şişirme ve enjeksiyon yöntemiyle üretilemeyen büyük ürünler yapılabilir.büyük sıvı tankları ,şamandıralar,trafik dubaları gibi.Bu yöntemin avantajı kalıp maliyetinin düşük olmasıdır.Dezavantajı ise uzun üretim süreleri ve düşük hassasiyet oranlarıdır.
2) Metal enjeksiyon kalıpları
Aliminyum ve zamak türü yumuşak metallerin üretilmesinde kullanılır.Plastik enjeksiyon kalıpları ile aynı yöntem kullanılır.Yolluk girişleri ve taşma cepleri ile plastik enjeksiyon kalıplarından ayrılır.Sıcak kamara ve soğuk kamara olarak iki tip enjeksiyon presinde üretim yapılır.
A)Alüminyum ve zamak kalıpları
Aliminyum ve zamak türü yumuşak metallerin üretilmesinde kullanılır.Plastik enjeksiyon kalıpları ile aynı yöntem kullanılır.Yolluk girişleri ve taşma cepleri ile plastik enjeksiyon kalıplarından ayrılır.Sıcak kamara ve soğuk kamara olarak iki tip enjeksiyon presinde üretim yapılır.
B)MIM (metal injection moulding) kalıpları.
Bu yöntemde plastik kalıbı ve plastik enjeksiyon prosesine benzer yöntemle toz metalden üretilen parçalar fırınlanır ve baglayıcı maddeler uzaklaştırılarak yüksek ısı altında atmosfer kontrollü fırınlarda toz metallerin birbirine tutunması sağlanır.Bu yöntemle hassas döküm veya sinter tekniği ile üretilmiş parçalara alternatif ürünler yapılabilir.
3) Metal Form Ve Kesme Sıvama Kalıpları
Sac ve metal levhaların şekillendirmesi amacı
ile kullanılır.Kalıpta uygun şekilde yerleştirilmiş zımbalar ile uygun pres makinalarında sac üzerinde delme kesme ve sıvama gibi işlemler yaparak sac ve metal parçaların seri üretimi sağlanır.
4) Dövme kalıpları
Metallerin ısıtılarak bir kalıbın arasında preslenmesi ile metalin kalıbın şeklini alması sağlanır.
Bir kalıp yaptırmaya karar verdiğinizde öncelikle bir takım fizibilite çalışmalarını yapmanız gerekir.Bunlar kısaca kalıbın çıkacak ürünün yaklaşık üretileceği adet ürünün yapımında kullanılacak plastik türü ürünün ölçülerindeki hassasiyet derecesi yüzey parlaklığı gibi kalıbın maliyetini direkt etkileyen faktörlerdir.
Üretilecek parçalarda mümkün mertebe ters tırnak ve açılar ince cidar kalınlığı gibi detaylara dikkat edilmelidir.Bunlar kalıp maliyetini doğrudan etkileyen faktörlerdir.Parçada olması istenen bir ters tırnak kalıp maliyetini iki katına çıkartabilir.
En iyisi profesyonel bir tasarımcıdan bu konuda destek almak ürünün üç boyutlu katı modellerini bilgisayar ortamında çıkartıp kalıpçıya öyle gitmektir.
Günümüzde prototip yapım teknikleri son derece gelişti bilgisayar ortamında ürünün modellemesini yaptırdıktan sonra bir prototip ürün yaptırırsanız kalıbı yapacak olan firmanın fiyatlandırmada yanılmasını ve ürün tasarımında sonradan yapılabilecek değişiklik ve düzeltmelerin bunun sonucunda hesapta olmayan ek sürelerin ve maliyetlerin başlangıçta önüne geçmiş olursunuz.
Kalıp yapımı yoğun emek ve uzun süreçler gerektiren bir iştir.Bu yüzden az sayıdaki üretimler için kalıp yaptırmak ekonomik olmamaktadır.Örneğin bir plastik enjeksiyon kalıbı yaptıracaksanız küçük parçalarda yıllık 10000 adet altındaki üretimler.Kalıp yatırımının amortismanını birkaç yıla yaymanızı gerektirebilir.
